wróć do HISTORIA>>

Kalendarium XX wieku

Rok 1900 - Jeszcze w marcu 1837 roku przemianowano województwo radomskie na gubernię. Tym sposobem Opoczno i powiat opoczyński znalazły się w guberni radomskiej. W 1867 roku z jego południowo - wschodniej części utworzono powiat konecki. Stan ten przetrwał do wybuchu I wojny światowej.

Znak policji Guberni Radomskiej

Rok 1900 - W Opocznie powstaje straż ogniowa. Inicjatorami i założycielami straży byli miejscowi obywatele. Zajęli się oni werbowaniem ochotników, wyjednali u władz zatwierdzenie statutu, zgromadzili środki na najpilniejsze potrzeby. Po pozytywnym zaopiniowaniu wniosku o zarejestrowanie straży przez naczelnika powiatu opoczyńskiego, zezwolenia na jej działalność udzielił gubernator radomski. Uroczystość oficjalnego otwarcia Towarzystwa Ochotniczej Straży Ogniowej odbyła się w 1901 roku.

Lata 1901-1903 - Powstaje odlewnia żeliwa "Kleinera". Składała się ona z kilku prymitywnych szop, w których odbywała się produkcja, najczęściej kół zębatych. W latach 1924-1925 roczna produkcja wynosiła 1.200 ton odlewów rocznie. Budynki odlewni zostały rozebrane w czasie II wojny światowej.

Rok 1905 - Rozpoczęcie budowy cerkwi prawosławnej. Zakończono ją w 1908r. (zobacz też tu) Decyzją rady miejskiej z 1928 roku cerkiew rozebrano. Szkoda, iż z krajobrazu Opoczna zniknął bezpowrotnie ten piękny zabytek. Znajdowała się ona przed zamkiem, w miejscu, gdzie dziś słoi pomnik Nieznanego Żołnierza.

Rok 1905 - W Opocznie, podobnie jak w wielu miastach Polski, dochodzi do rozruchów. W mieście, w skutek protestów robotniczych i strajków nastąpił chwilowy zastój w przemyśle i handlu. Rewolucja 1905 roku w Opocznie ograniczyła się głównie do manifestacji i pochodów.

1-7 IX 1906 rok - W Opocznie odbywa się misja oo. mniejszych z Galicji. Misji ten przewodniczył o. Letus Olszewski.

Rok 1910 - W mieście założono wreszcie oświetlenie elektryczne ulic, do tego czasu oświetlanych latarniami naftowymi. Oświetlenie elektryczne prowadził przedsiębiorca Stanisław Bigoszewski. W roku 1918 udzielił koncesji firmie E. Kunn i S-ka na budowę nowej elektrowni, a w 1920 roku miasto nabyło takową wraz z siecią, elektryczną na własność. Elektrownia ta posiadała lokomobilę o sile 30 koni i oprócz oświetlenia miasta zasilała prądem prywatne posesje. Jednak jej moc była niewystarczająca, dlatego w 1925 roku miasto uruchomiło motor na gaz o sile 70 koni.

Rok 1912 - Budowa pałacyku obok fabryki przy ul. Staromiejskiej. Mieściły się w nim biura spółki "Dziewulski i Lange" oraz mieszkania fabrykantów. Dzisiaj ta urokliwa, utrzymana w stylu eklektycznym budowla jest siedzibą władz miejskich.

30 października 1914 roku - Do Opoczna wkraczają, sotnie rosyjskie. W pierwszej fazie wojny Opoczno było miastem przyfrontowym, w którym kwaterował sztab armii rosyjskiej i kilka oddziałów wojskowych.

15 maja 1915 roku - oddziały rosyjskie po spaleniu stacji kolejowej i zerwaniu mostów opuszczają miasto. Wieczorem tego dnia wkroczyły do Opoczna wojska austriackie, które miały swoje koszary w kamienicy Mantorskiego na starym mieście i szpital polowy w kamienicy Bartuziego na ul. Kościelnej. Zarząd miastem z ramienia władz okupacyjnych sprawował komisarz rządowy H. Mieroszewski wraz z radą przyboczną składającą się z mieszkańców Opoczna. Zorganizowany został polski aparat administracyjny i milicja miejska.

3 maja 1916 roku Pierwsze obchody Konstytucji 3 maja. Na ich pamiątkę założono w mieście Czytelnię 3 Maja. Inicjatorami tego obchodu byli legioniści, którzy rozwinęli również w mieście działalność kulturalno-narodową urządzając przedstawienia amatorskie, odczyty, obchody.

Styczeń 1917 roku - Ukazuje się pierwsza gazeta "To i owo". Zawierała garść myśli politycznych, wiersze, humor i satyrę. Była drukowana za pozwoleniem cenzury wojennej w drukarni J. Praszkiera w Opocznie. Redaktorem i wydawcą był Stefan Janas.

Czerwiec 1917 roku Powstaje pierwsza Rada Miejska. W czerwcu 1917 roku władze okupacyjne wprowadziły na obszarze generał - gubernatorstwa lubelskiego samorząd miejski i wówczas w Opocznie została wybrana pierwsza Rada Miejska w składzie 24 radnych. Samorząd ten był w swoich kompetencjach bardzo ograniczony, gdyż władze okupacyjne przekazały miastu jedynie administracje miejską, cześć szkolnictwa i utrzymanie policji.

17 października 1917 roku - Odsłonięcie pomnika Tadeusza Kościuszki w stuletnią rocznice zgonu naczelnika. W uroczystości udział wzięła ludność wszelkich warstw i stanów, nie tylko miejscowa, ale i z okolicznych wsi. Powstał on z dawnego pomnika rosyjskiego, a plac na którym się znajduje, dawniej zwany rynkiem, nazwano placem Kościuszki.

Stefan Janas, pierwszy burmistrz Opoczna

30 października 1918 roku - Wyzwolenie Opoczna. Wieczorem na ulice miasta wyszedł oddział tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej, który rozbroił żołnierzy austriackich. Rankiem l listopada Opoczno znalazło się w rękach polskich. Władzę administracyjną z ramienia rządu polskiego objęli kolejno Makarewicz i Stefan Janas.

Czerwiec 1919 roku - Pierwszym burmistrzem Opoczna zostaje Stefan Janas (1876-1920). Był wybitną postacią w życiu miasta. Jako pierwszy propagował spółdzielczość, zakładając Stowarzyszenie Spółdzielcze "Samarytanin", księgarnię, bibliotekę, koło miłośników sceny. Ukoronowaniem jego działalności był rok 1920, kiedy to na czele oddziałów ochotniczych poszedł na front, skąd już nie powrócił.

Rok 1919 Powstaje "Koło Polek". Organizacja ta miała na celu nieść pomoc żołnierzom polskim. Założyła ona sklep kolonialny dla podniesienia dochodów organizacji. W 1923 roku została zlikwidowana, a jej majątek przejęła centrala w Warszawie.

Rok 1921 - W zabudowaniach dworskich należących do Hipolita Łęckiego powstaje gręplarnia. Początkowo była własnością Nojka, a od 1928 Kunkiela.

Rok 1925 - Założenie cechów rzeźniczo - wędliniarskiego i młynarsko-piekarniczego. Na czele pierwszego stał Feliks Stańczykowski, a drugiego Władysław Wawrzecki.

Rok 1925 - Opoczno rozszerzyło swoje granice przez przyłączenie do miasta, na skutek rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 XII 1924 roku, wsi Gorzałków liczącej 180 domów i 1200 mieszkańców.

Rok 1928 - Z inicjatywy studentów z Opoczna powstaje pierwszy klub sportowy. Nosił nazwę "Opoczyńskie Towarzystwo Sportowe" i propagował piłkę nożną i gimnastykę. Sala gimnastyczna mieściła się przy ul. Rzecznej. Na bazie OTS powstało Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", które posiadało sekcję piłki nożnej i gimnastyki. (zobacz też tu)

19 marca 1931 roku Uroczyste odsłonięcie tablicy Józefa Piłsudskiego na ścianie Domu Esterki. Tablica ta została wykonana przez zakłady Towarzystwa Popierania Wytwórczości Polskiej w Warszawie. Obiekt stanowiła płaska płyta na planie prostokąta. Centralnym motywem była wypukła podobizna J. Piłsudskiego. Natomiast niżej wypukły napis, którego autorem był Wacław Sierowski.

Rok 1932 - Powstaje pomnik Nieznanego żołnierza. Został zbudowany w miejscu, gdzie siała cerkiew. Projektantem pomnika był Józef Nejman, a wykonawcą W. Palus. Na cokole od strony południowej widnieje napis: 1914-1920, a od północy: "Poległym za Ojczyznę Mieszkańcom Ziemi Opoczyńskiej 1939-1945."

Lata 1934-1939 - Przebudowa kościoła św. Bartłomieja. Pierwotny kościół wzniesiono w XIV wieku. W 1934 roku rozebrano go, pozostawiając tylko prezbiterium z fragmentem ściany tęczowej i zakrystią.

l września 1939 roku - Wymarsz ochotników na wojnę. 2 września nastąpił atak bombowy na stację w Opocznie, a 3 września zbombardowano Gorzałków. Ponowne bombardowanie Gorzałkowa, podczas którego zginęło 10 osób nastąpiło 6 września. 7 września (czwartek) o godzinie 16.00 Niemcy wkroczyli do Opoczna.(zobacz też tu)

Budynek dawnej restauracji F. Wilka.

Rok 1940 - W restauracji Franciszka Wilka, w kamienicy przy ul. Jana Kilińskiego powstaje punkt kontaktowy hubalczyków. W górnej części tego budynku było kasyno oficerskie. Zakład E. Wilka był miejscem kontaktów i werbunku ludzi do hubalowego oddziału. Tu również, przebywał sam Hubal.

Rok 1940 - Powstaje Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajowa. Obwód Opoczno ZWZ-AK należał do okręgu Łódź "Barka" i nosił kryptonim "Port". Dzielił się na 5 rejonów i liczył 2068 żołnierzy (stan na l XII 1944). Na terenie obwodu Opoczno istniały 4 tajne podchorążówki.

Styczeń 1943 roku - Likwidacja opoczyńskiego getta. Zostało ono utworzone w listopadzie 1940 roku. Obejmowało płd.- zach. część miasta (ul. Janasa, Zjazdowa, Kazimierza Wielkiego, Szpitalna, Błotna). W getcie zgromadzono około 7 tysięcy Żydów z Opoczna i okolicy. W samym getcie zginęło około 250 osób, resztę wywieziono do Skarżyska - Kamiennej i Treblinki. (zobacz też tu)

Pomnik żołnierzy radzieckich

17 Stycznia 1945 roku - Do miasta wkraczają oddziały Armii Czerwonej. Działania Armii Czerwonej na kierunku radomsko-opoczyńskim rozpoczęły się 14 stycznia potężnym artyleryjskim atakiem. Niemcy ponieśli ogromne straty i zmuszeni byli do odwrotu. 17 stycznia żołnierze rosyjscy wyzwolili Opoczno, a następnego dnia Piotrków Tryb. W walkach zginęło około 150 żołnierzy. Opocznianie w dowód wdzięczności wystawili pomnik ku czci poległych żołnierzy na pl. Strażackim (obecnie znajduje się na cmentarzu przy ul. Granicznej).

1 lutego 1945 roku - Powstaje Liceum Ogólnokształcące. Na początku mieściło się w dawnej Szkole Podstawowej nr 2 przy ul. Szewskiej. W 1958 roku znalazło swoją siedzibę przy ówczesnej ul. Projektowej, przemianowanej następnie na ul. Stefana Żeromskiego. Opoczyńskie LO wybrało bowiem tego pisarza na swojego patrona. Szkoła dorobiła się wielu wybitnych wychowanków, wśród których są profesorowie wyższych uczelni, świeckich i duchownych, znani lekarze, fachowcy, wojskowi i artyści. W 1995 roku placówka ta uroczyście obchodziła swoje 50-lecie istnienia.

Rok 1945 - Organizuje się biblioteka publiczna. Obecnie biblioteka mieści się w zabytkowym Domu Esterki i posiada bogaty kilkudziesięciotysięczny księgozbiór.

1949 - Powstaje Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego "Opocznianka". Jej inicjatorką była Janina Smykowska, znawczyni i miłośniczka opoczyńskiej sztuki ludowej. Spółdzielnia mieściła się początkowo przy ul. Szewskiej, a w 1972 roku została przeniesiona do nowych budynków przy ul. Mickiewicza. Od początku swego istnienia produkowała tkaniny regionalne, oparte zwłaszcza na wzorach opoczyńskich.

1952 - Powstaje biblioteka pedagogiczna. Bibliotekę zorganizowano dla potrzeb środowiska nauczycielskiego. Od 1975 roku jest filią Pedagogicznej Biblioteki w Piotrkowie Trybunalskim. Na miejscu można uzyskać informacje o księgozbiorze, katalogach oraz inne dotyczące zagadnień pedagogicznych i metodycznych.

1957 - Z połączenia amatorskich grup śpiewaków, kapel ludowych oraz zespołu teatralnego, powstaje zespół "Tramblanka". Założycielem i pierwszym choreografem był Adam Gródecki, nad układem tanecznym czuwała Sabina Fudalej. Obok charakterystycznych dla regionu opoczyńskiego oberków, polek, mazurów oraz zabaw, zespół wykorzystuje w programie tańce i przyśpiewki innych regionów. Występuje w kraju i za granicą. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień zdobytych na festiwalach.

Lata 1958-1964 - Budowa szpitala przy ul. Partyzantów. Nadano mu imię Edmunda Faustyna Biernackiego, lekarza pochodzącego z Opoczna, twórcy badania OB. Początkowo placówka ta dysponowała 385 łóżkami. W latach osiemdziesiątych szpital został odnowiony.

10-11 września 1960 roku Uroczyste obchody 700-lecia lokacji i 600-lecia nadania praw miejskich. Inaugurację obchodów obwieściły syreny fabryczne. Dla upamiętnienia uroczystości wprowadzono specjalny datownik pocztowy, wydano trzy pocztówki, wybito odznaki honorowe dla zasłużonych obywateli, zorganizowano trzy wystawy. Uroczystościom towarzyszyły imprezy o charakterze sportowym i folklorystycznym.

7-14 czerwca 1964 roku - Pierwsze Dni Folkloru Opoczyńskiego. W ich ramach zaprezentowano! dorobek artystyczny regionu. Wystąpiły zespoły, kapele, śpiewacy, gawędziarze. Otwarto wystawę rolniczo-hodowlaną. Zorganizowano również Opoczyński Jarmark Pożniwny, na którym sprzedawano stroje, tkaniny, pisanki.

Rok 1973 - Uruchomiono Zakłady Przemysłu Wełnianego. Zakład zbudowany został w lalach 1969-1973. Posiadał tekstylnię, tkalnię, farbiarnię i wykańczalnię.. Wyrabiał tkaniny odzieżowe. Obecnie "Optex SA".

l stycznia 1976 roku - Ministerstwo Kultury i Sztuki powołało do życia Muzeum Regionalne, wyznaczając mu szeroką działalność naukowo-oświatową na polu archeologii, historii, numizmatyki, etnografii, sztuki oraz przyrody i techniki. Siedzibą muzeum został zamek kazimierzowski. Pierwsze eksponaty w ilości 225 pozycji zostały przekazane przez Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Ziemi Opoczyńskiej, którego prezesem był Bolesław Wojewódzki.

22 września 1979 roku - Zostaje otwarty Miejski Dom Kultury, budowany od l973 roku. Posiada on doskonałe warunki do prowadzenia działalności kulturalnej.

19 październik a 1980r. Odsłonięcie pomnika Włodzimierza Perzyńskiego. Pomnik stoi na miejscu wyburzonego domu, w którym 6 sierpnia 1877 roku urodził się pisarz. Pomnik ufundowało Towarzystwo Przyjaciół Opoczna. Jego
projektantem i wykonawcą był artysta rzeźbiarz Adolf Tomasik - absolwent Akademii Sztuk Pięknych.

10 września 1995 roku - Na cmentarzu przy ul. Moniuszki powstaje symboliczny Grób Katyński. Nosi on nazwę "Pomnika ku czci zamordowanych przez siepaczy bolszewickich". Pomnik został ufundowany przez społeczeństwa Opoczna, a wybudowany przez tutejszych kolejarzy. Odsłonięcia pomnika dokonali przedstawiciele kombatantów Armii Krajowej i Rodziny Katyńskiej. Wokół pomnika została rozsypana ziemia z cmentarza w Miednoje.(zobacz też tu)

Rok 1997 - Najbardziej prestiżowe wyróżnienie dla twórców ludowych nagroda im. Oskara Kolberga została przyznana Antoniemu Baranowi z Opoczna. Rzeźbi od 1957 roku w drewnie lipowym. Jego prace znajdują się w zbiorach krajowych i zagranicznych.

Lipiec 1997 roku - Ukazuje się pierwszy numer "TOP Tygodnika Opoczyńskiego"

l stycznia 1999 roku - Nowy podział administracyjny. Opoczno wraz z ośmioma gminami tworzy powiat, którego zostaje stolicą. Powiat wchodzi w skład województwa łódzkiego. Funkcję starosty pełni Stanisław Oleksik.

Rok 2000 - W maju delegacja z Opoczna udała się do Watykanu, aby wręczyć Janowi Pawłowi II honorowe obywatelstwo miasta Opoczna, nadane w czasie ostatniej sesji Rady Miejskiej w 1999 roku. Papież został drugim honorowym obywatelem naszego miasta. Pierwsze honorowe obywatelstwo w 1791 roku otrzymał Stanisław Małchowski, marszałek Sejmu Wielkiego.

Z.Sygut
"Tygodnik Opoczyński" nr 51/52 2000