wróć do HISTORIA>>

Bliźniacze herby (cz. II).

część 1 

Čechy pod Kosířem (pow. Prostějov)

Čechy pod Košířem - herb

Morawska miejscowość leżąca się na wysokości 273 m n.p.m., której nazwa często ulegała zmianam podczas okresu jej długoletniej historii. Najczęściej używaną i spotykaną nazwą były Čechy (Czechy) - Čech. Chociaż nazywa się „Czechy“ znajduje się na Morawach. Do 1925 roku nazywano ją „Čechy na Hané“ co odpowiadało geograficznemu i regionalnemu położeniu miejscowości bo Haná określa region, część Moraw.
W latach okupacji niemieckiej, Czechy znajdowały się na terenie Protektoratu Czech i Moraw. Nazywane były „Tschech”. Po zakończeniu drugiej wojny światowej otrzymały obecną nazwę „Čechy pod Kosířem“, gdzie Kosíř to wzgórze o wysokości 443 m n.p.m. górujące nad okolicą miejscowości. Niewielkie „Czechy“ zamieszkuje w chwili obecnej ok.1000 mieszkańców.
Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1131 r. W tym okresie do dóbr kapituły w Ołomuńcu należały dwa tutejsze łany, które następnie w 1305 r. były już w posiadaniu klasztoru urszulanek św.Katarzyny w Ołomuńcu. Od XIV wieku włości przechodziły z rąk do rąk coraz to nowszych właścicieli pochodzących ze znanych czeskich rodzin szlacheckich. W 1359 r. zbudowana została warownia, którą w dokumentach z 1549 r. określono jako opuszczoną. W 1596 r. jednak znów została odnowiona i odbudowana. Jeszcze w XIV wieku zamek i dobra były majątkiem różnych rodów szlacheckich. Należały m.in.do szlachty z Kravař, która później weszła w posiadanie całej wioski i znacznej części jej okolicy. W okresie późniejszym, poprzez różnego rodzaju sposoby nabycia (kupno, sprzedaż, spadki, skoligacenia rodzinne i inne) tutejsze dobra stanowiły majątek wielu szlachciców. W 1768 r. dobra „czeskie“ za 300 tysięcy złotych i 1000 dukatów kupił Emanuel (don Manuel) de Menes e Castro wojewoda da Silva Tarouca, założyciel austriackiej linii rodowej katolickiego, portugalskiego rodu szlacheckiego blisko spokrewnionego z portugalską rodziną królewską.
Don Manuel urodził się w 1694 r. w Lizbonie. Mając 21 lat wstąpił do służby dworu cesarskiego w Wiedniu. Walczył z Turkami i osiągnął znaczne zaszczyty dworskie. Był komorzym cesarskim, zwykłym tajnym radcą, prezydentem rady dworskiej austriackiej części Niderlandów czyli Holandii i Włoch, dyrektorem cesarskich budowli dworskich (np. zamku Schonöbrunn), rycerzem Orderu Złotego Runa, ministrem i radcą cesarza Karola VI i Marii Teresy.
Kolejni potomkowie don Manuela byli właścicielami dóbr jeszcze w latach 20–tych XX wieku.
Współczesny herb miejscowości zestawiony został z trzech znaków rodowych byłych właścicieli, którymi w różnych okresach czasu byli: Sedlnický z Choltíc, Vetter z Lilie i Silva Tarouca. W prawej górnej połowie herbu (z punktu widzenia heraldyki) umieszczona została biała lilia na niebieskim polu pochodząca ze znaku rodowego Jana Baltazara Vettera z Lilie, który pieczętował się herbem trzech białych lilii na niebieskiem polu. Lewa górna połowa przedstawia część srebrnej „owiniętej“ strzały tzw.czeski Odrzywąs (polski Odrowąż) na czerwonym polu pochodzącej z herbu rodowego Sedlnický z Choltíc, którą używał Albrecht Sedlnický z Choltíc i jego córka Polyxena Sedlnická. Trzecią i ostatnią, dolną część herbu zajmuje stojący na tylnych łapach czerwony lew (gryf) w złotej koronie na srebrnym polu będący znakiem rodu Silva Tauroca.

Fulnek (pow. Nový Jičín)

Fulnek – herb

W najstarszej pisemnej wzmiance o Fulneku z 1293 roku wspominany jest ówczesny wójt miasta. Z tego faktu wypływa, że miejscowość już wtedy posiadała prawa miejskie. Na najstarszej znanej i zachowanej pieczęci z 1446 r. w jej okrągłym polu bez zwykle używanej tarczy herbowej znajduje się wieża po obydwóch stronach której umieszczone zostały owinięte strzały panów z Kravař. Jak się przypuszcza, prawo do używania pieczęci miasto Fulnek otrzymało w czasach gdy znajdowało się w posiadaniu szlachty z Kravař, która nim zarządzała w latach 1389–1432. W 1628 roku nastąpiła widoczna zmiana herbu miasta spowodowana zmianą właściciela. Herb w tym czasie dodatkowo uzupełniono godłem rodowym szlachty z Vrbna do której miasto należało od 1622 r. Tarczę podzielono wtedy na cztery części. Do pierwszego pola umieszczono wieżę z blanką zwaną też krenelażem. Drugie i trzecie pole było podzielone skośnie i zawierało trzy lilie panów z Vrbna. W czwartym polu była owinięta strzała panów z Kravař. Do centralnej części tarczy, jej środka, umieszczono wielką literę „W“ będącą inicjałami Václava z Vrbna i nad nią koronkę z dziewięcioma grotami. Taki właśnie herb miasta był w 1638 roku wyrzeźbiony na portalu ratusza miejskiego, pojawił się na pieczęci miejskiej z 1653 r., na typariuszu małej pieczęci miejskiej z 1657 r. i na zachowanej małej pieczęci z 1783 roku. Umieszczony został również na obrazie przedstawiającym panoramę miasta z 1720 r. W latach 1788–1842, w okresie gdy Fulnek znajdował się w posiadaniu Čejků z Badenfeldu, miasto używało tarczę podzieloną na cztery pola. W pierwszym polu znajdował się korab z dwoma masztami i żaglami, w drugim – lew zwrócony w lewą stronę i trzymający w łapach kotwicę, w trzecim – trzy sześcioramienne gwiazdy z herbu Čejků, w czwartym – owinięta strzała panów z Kravař. Herb ten jednak zbyt długo się nie utrzymał i z upływem czasu miasto powróciło do swojego herbu z 1628 roku tzn.w pierwszym czerwonym polu – srebrna wieża z blankowaniem, z dwoma oknami i bramą, w drugim i trzecim niebieskim polu – trzy złote lilie i w czwartym czerwonym polu - owinięta srebrna strzała. Drugie i trzecie pole zostało dodatkowo przedzielone skośnym złotym pasem. Pośrodku umieszczona została wielka litera „W“ i nad nią złota koronka z dziewięcioma grotami. Czasem jednak spotkać można pewne odchyłki od tego znaku, który używany jest do chwili obecnej. Występują one zwłaszcza w dokumentach pochodzących z lat 80-tych XX wieku gdy drugie i trzecie pole herbowe przedstawiano w kolorze srebrnym co owszem nie było zgodne z ogólnie przyjętymi zasadami heraldyki. W herbach miejskich bowiem wieże przedstawiano prawie zawsze w kolorze srebrnym. Również i owinięta strzała szlachty z Kravař zawsze wyobrażana była jako srebrna na czerwonym polu. Z tego powodu zmianę niebieskiego koloru na srebrny należy odrzucić jako nieodpowiednią i nieuzasadnioną. Tym bardziej, że tarcza panów z Vrbna posiadała pole w kolorze niebieskim. Kolor taki w drugim i trzecim polu herbu Fulneka odpowiada historycznej rzeczywistości i prawdzie.

Hustopeče nad Bečvou (pow. Přerov)

Hustopeče n.Bečvou - herb

Pierwsza wzmianka o tej morawskiej miejscowości pochodzi z 1349 roku. W 1359 r. jego właścicielem została szlachta z Kravař. Za ich rządów w 1397 r. pojawia się pierwsza wzmianka o miasteczku. Z XIV wieku pochodzi prawdopodobnie najstarsza znana pieczęć miasta jeszcze bez wyobrażenia tarczy herbowej, na której przedstawiony jest obraz okrągłej wieży – baszty pokrytej stożkowym dachem zakończonym na górze kulą zwaną makówką. Wieża umieszczona jest pomiędzy dwoma mniejszymi tarczami herbowymi panów z Kravař, z owiniętą strzałą. Od końca XVI wieku aż po okres wojny trzydziestoletniej, właścicielami miasta byli Žerotínové. W 1663 r. przeszło w posiadanie Podstatských z Prusinovic i pozostało w ich rękach do 1758 r. Zmiany właścicieli miasta wpływały też oczywiście na kolejne zmiany wprowadzane do pola pieczęci miejskich. Na przykład na pieczęciach z 1736 r. po obydwóch stronach okrągłej wieży znajdują dwie tarcze. Na prawej stronie z herbem Podstatských, na lewej z herbem Žerotínů. Zastąpiły one herby panów z Kravař. Herb Podstatských przedstawiony jest na pieczęci już według wykonania z 1627 r. W pierwszym i czwartym czerwonym polu tarczy podzielonej na cztery części są srebrne poroża, w drugim i trzecim czarnym polu – złoty lew trzymający w łapie gorejące serce. Oprócz kolorów przejętych z herbów szlacheckich nie są znane inne kolory herby miejskiego. Warto jeszcze wiedzieć, że godłem Žerotínců był czarny lew stojący na tylnych łapach z podwójnym ogonem oraz koronką znajdujący się na czerwonym polu. Tylne łapy lwa są zapadnięte (ugrzęzione) w trzech srebrnych wzgórzach. Biorąc pod uwagę kolory pól herbów szlacheckich, herb miasta mógł posiadać srebrne pole tarczy i czerwoną wieżę. Herb znany ze zachowanej pieczęci z 1736 r. był jednak później zastąpiony pierwotną formą przedstawioną na wspominanej już starszej pieczęci. Przyjęło się więc powszechnie używanie herbu przedstawiającego najczęściej małą okrągłą wieżę z blankowaniem, z jednym oknem, czerwonym stożkowym dachem zakończonym złotą kulą (makówką) umieszczoną na niebieskim polu. Po obydwóch stronach wieży znajdują się dwie czerwone tarcze z białą (srebrną) owiniętą strzałą panów Kravař.
Warto wyjaśnić, że blanka, blank (z łaciny) oznacza stosowane w średniowiecznej architekturze zębate zwieńczenie murów i baszt obronnych zabezpieczające załogę podczas walki; zwane było też palisadą, krenelażem; w architekturze nowożytnej pełni funkcję motywu, elementu dekoracyjnego.
Krenelaż (z francuskiego) – architektoniczne zębate zwieńczenie średniowiecznych murów obronnych i baszt, pozwalające z ukrycia strzelać do oblegających; blankowanie.

Kravaře (pow. Opava)

Kravaře – pierwotny herb

Najstarsza wzmianka o mieście pochodzi z 1244 roku. Po przyłączeniu wioski Kouty i Dvořisko w 1960 roku Kravaře były podniesione do rangi miasta. Chociaż jako wioska i mniejsza miejscowość Kravaře nie posiadały żaden znak, jednak na pieczęci z 1632 r. zobaczyć można tarczę na której prawej stronie znajduje się stojący pionowo klucz i pod nim sześcioramienna gwiazda. Lewą część tarczy zajmuje półksiężyc i wielkie litery RA. Znak półksiężyca pochodzi prawdopodobnie z herbu znanego polskiego alchemika Michała Sędziwoja, który w latach 1630–1636 był właścicielem posiadłości Kravaře i chyba dlatego umieszczony został na pieczęci. Wraz z literami RA półksiężyc tworzył owszem też początek nazwy miejscowości (CRA w łacińskiej transkrypcji CRAVARN). Dopiero po uzyskaniu statutu miasta przyjęto używanie obecnego herbu miejskiego. Wypracowany przez czeskich heraldyków projekt schwaliła w 1969 r. Miejska Rada Narodowa. Rok później również Komisja Herbów Miejskich przy Urzędowym Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Współczesnym znakiem miasta został herb rodowy panów z Kravař – srebrna owinięta strzała na czerwonym polu. Z punktu widzenia niektórych czeskich heraldyków rozwiązanie takie nie było zbyt stosowne i odpowiednie zwłaszcza, że nowy herb miasta Kravaře w niczym nie odróżniał się od herbu miasta Bílovec. Przy jego tworzeniu można bowiem było spróbować wprowadzić trochę inne rozwiązanie uwzględniające powiązania miasta z rodem szlachty z Kravař.

Kravaře – herb

W latach późniejszych jednak kolory tarczy herbowej i strzały zostały zmienione.

część 3