wróć do HISTORIA>>

U kresu okupacji hitlerowskiej - styczeń 1945 r. (cz. II).

część 1  

Działania wojenne l Frontu Białoruskiego rozpoczęło pięć Armii polowych, które w końcu drugiego dnia operacji (15 stycznia) przełamały obronę niemiecką 9 Armii Polowej na kierunku Radomia. Zdecydowanie najważniejszym wydarzeniem tego dnia było połączenie się dwóch zgrupowań radzieckich nacierających z przyczółków: magnuszewskiego i puławskiego, co spowodowało rozbicie sił niemieckich na dwa odrębne zgrupowania: radomskie i warszawskie. Umożliwiło to przełamanie tyłowej rubieży obronnej wojsk niemieckich nad Rawką, Bzurą i środkową Pilicą, a także kontynuowanie natarcia w kierunku Poznania. Jednak zasadnicze wydarzenia dla dziejów ziemi opoczyńskiej rozegrały się w ramach operacji radomsko-łódzkiej, w której brały udział głównie jednostki 69. Armii.
W jej przebiegu wyróżnić można trzy główne etapy: l - przełamanie pozycji obronnych przeciwnika w rejonie przyczółka puławskiego, 2 - rozbicie odwodów operacyjnych i zdobycie Radomia (16 stycznia), 3 - podjęcie pościgu za wycofującymi się oddziałami niemieckimi, podczas którego wyzwolono środkowe i północne terytoria powiatu opoczyńskiego. W ramach operacji radomsko-łódzkiej zadanie głównego ataku na tym kierunku otrzymały oddziały II. Korpusu Pancernego. Wytyczne tej operacji przewidywały opanowanie: Zwolenia, Radomia oraz prowadzenie pościgu na kierunku Tomaszowa Maz., celem uniemożliwienia Niemcom zorganizowania trwałego oporu na linii rzek: Radomka, Drzewiczka, Pilica. Zakładano również współpracę z 9. Korpusem Pancernym, działającym w pasie uderzenia 33. Armii. U schyłku 14 stycznia czołowe oddziały 69. Armii i działającego w jej pasie 11. KPanc. rozpoczęły walki o Zwoleń. Po ciężkiej nocnej bitwie, miasto zostało opanowane przez wojska radzieckie nad ranem 15 stycznia. W tym samym czasie dowódca 69. Armii gen. W. Kołpaczki, podjął decyzję dalszego natarcia w kierunku zachodnim, celem opanowania rubieży Stoki -Jedlnia - Klonów, zaś związki taktyczne 11. KPanc. otrzymały zadanie zdobycia głównego punktu oporu Niemców w tym rejonie Radomia. Po ciężkich, okupionych znacznymi stratami szturmach, pozycje niemieckie zostały przełamane. Wśród jednostek nieprzyjacielskich zapanowała panika. Część rozpoczęła odwrót, a część nadal broniła się w poszczególnych punktach oporu. Walki o miasto trwały do godziny 9.00 (16 stycznia). Aby nie dopuścić do obsadzenia kolejnej rubieży obronnej przez wycofujące się wojska nieprzyjacielskie, dowódca 11. KPanc. gen. Iwan Jaszczuk nakazał przejście do pościgu i opanowanie rejonu Rusinów - Przysucha oraz uchwycenie, do końca 16 stycznia, przepraw na Drzewiczce. Kierunek natarcia przewidywano wzdłuż dwóch oddzielnych marszrut: północnej - Natolin, Głogów, Plec, Rusinów (20. BPanc.) i południowej - Wolanów, Mniszek, Przysucha (65. BPanc.). Zadaniem korpusu było zniszczenie wycofujących się oddziałów nieprzyjaciela, przełamanie atakiem z marszu kolejnej rubieży obronnej w rejonie Rusinów - Goździków oraz uchwycenie Drzewicy i Opoczna. Drugi rzut korpusu 36. BPanc. i 12. BPZmot. - miał posuwać się południową marszrutą (za 65. BPanc.), celem opanowania z końcem 16 stycznia Przysuchy.
Rozwijając pościg wzdłuż północnego kierunku, 20. BPanc. około godz. 17.00 opanowała Jarosławice i uchwyciła sprawny most przez Radomkę w Głogowie. Tym samym dokonała przełamania pośredniej rubieży obronnej wojsk niemieckich, obsadzonej przez jednostki z 45. DP i 25. DPanc. W późnych godzinach wieczornych główne siły 20. BPanc. załamały obronę wroga i opanowały Plec.
W tym samym czasie oddziały 65. BPanc., posuwające się wzdłuż południowej osi, około godz. 9.00 (16 stycznia) w pobliżu Wawrzyszowa, rozbiły kolumnę wycofujących się oddziałów hitlerowskich. Jednak wydzielony oddział nie zdołał sforsować rzeki Szabasówki, gdyż Niemcy zniszczyli w tym rejonie wszystkie mosty. Pozycje obronne zajmowały zbiorcze grupy z 6 i 17 DP, oddziały 10. Dywizji Grenadierów Pancernych i prawdopodobnie oddziały 19. DPanc. Na podstawie uzyskanych od okolicznej ludności informacji, dowództwo 65. BPanc. podjęło decyzję o obejściu pól minowych w okolicach Wawrzyszowa. W wyniku manewru oskrzydlającego przełamano rubież obronną i opanowano Jabłonicę, Wieniawę oraz Skrzynno. W trzecim dniu natarcia 69. Armia rozbiła gros sił niemieckich pomiędzy Wisłą a Pilicą, tak, że przed jej frontem i sąsiadującymi z nią związkami operacyjnymi nie było poważniejszych sił, mogących stawić zdecydowany opór. Tym samym zaistniały warunki do przekroczenia niemieckich linii obronnych nad Drzewiczką i Pilicą.
Rozbite i pomieszane wojska hitlerowskie dążyły do skoncentrowania własnych jednostek nad środkową Pilicą. W dniu 17 stycznia w ten rejon zdążały oddziały LVI i XL KPanc. oraz VIII KP.
Pobite w rejonie Radomia i Wawrzyszowa przechodziły przez Opoczno, zmierzając ku Pilicy. Podobna sytuacja wystąpiła na północny zachód od Radomia, gdzie oddziały niemieckie z 6, 45, 214 DP oraz z 19 i 25 DPanc. podjęły próbę opuszczenia rubieży obronnych nad Radomką i wycofania się w kierunku zachodnim do Drzewicy. Jedyna droga ucieczki była zablokowana w Plecu przez jednostki 20. BPanc. Nocą z 16 na 17 stycznia zagrożone oddziały niemieckie kilkakrotnie podejmowały próby rozbicia walczącej w okrążeniu brygady. Jednak natarcia niemieckie zostały odparte, a rano 17 stycznia dowódca l l. KPanc. skierował doraźnie utworzoną grupę bojową na pomoc okrążonym jednostkom. Grupa ta w sile 1461 pułku artylerii pancernej, część 12 BZmot. i pododdziału czołgów 93. batalionu rozpoznawczego, zaskakującym atakiem rozbiła oddziały wroga nad Radomką i wraz z tyłowymi oddziałami 20. BPanc. przedarła się do Pleca, wzmacniając okrążone wojska i dostarczając zaopatrzenie. Pozwoliło to na odparcie kolejnych ataków niemieckich i przetrwanie okrążonych jednostek do czasu wyjścia nad Radomkę oddziałów 61 i 25 KP, co nastąpiło dopiero około godz. 15.00. Wówczas jednostki wroga uznały dalszy opór za bezcelowy i rozpoczęły szybki odwrót na zachód i północny zachód.

Marek Ziębicki

część 3